-
1 әйләндереп алу
окружа́ть/окружи́ть, обступа́ть/обступи́ть, оцепля́ть/оцепи́ть, охва́тывать/охвати́ть -
2 чолгап алу
1) смота́ть, намота́ть2) окружи́ть, осади́ть, обложи́ть; см. тж. камап алу; әйләндереп алу3) охвати́ть, объя́ть ( о пламени)4) обступи́ть ( учителя в классе)5) опу́тать, оплести́6) обложи́ть, обволо́чь ( о дождевых тучах)7) перен. завладе́ть, захвати́ть, охвати́ть (о чувствах, мыслях) -
3 әйләндерү
перех.1) кружи́ть, крути́ть, верте́ть, враща́ть || круже́ние, верче́ние, враще́ниевелосипед педален әйләндерү — крути́ть педа́ли велосипе́да
күзләрне әйләндерү — враща́ть глаза́ми
2) повора́чивать/поверну́ть, обора́чивать/оберну́тьбашны әле бер якка, әле икенче якка әйләндерү — повора́чивать го́лову то ту́да, то сюда́
3) перевёртывать, перевора́чивать/переверну́ть, повёртывать, повора́чивать/поверну́ть (кого, чего-л. низом вверх, кверху дном, с одного бока на другой)авыруны икенче якка әйләндереп салу — больно́го переверну́ть на друго́й бок
4) обраща́ть/обрати́ть, превраща́ть/преврати́ть, преобразо́вывать/преобразова́ть || обраще́ние, превраще́ние, преобразова́ниесм. тж. әверелдерүсуны парга әйләндерү — превраща́ть во́ду в пар
газны сыеклыкка әйләндерү — обрати́ть газ в жи́дкость
алмаш токны даими токка әйләндерү — преобразова́ние переме́нного то́ка в постоя́нный
5) перен. повора́чивать/поверну́ть, переводи́ть/перевести́ ( разговор)сүзне икенчегә әйләндерү — перевести́ разгово́р на друго́е; измени́ть те́му разгово́ра
6) лицева́ть, перелицо́вывать/перелицева́ть, перевора́чивать/переверну́ть, вывора́чивать/вы́вернуть (одежду, головной убор)пальтоны әйләндереп тегү — перелицева́ть пальто́
кесәләрне әйләндерү — вывора́чивать карма́ны
7) вороши́ть, шевели́ть, меша́ть, разме́шивать ( скошенную траву)печән әйләндерү — вороши́ть се́но
8) кружи́ть (о ветре, вьюге); см. тж. өерүҗил корыган яфракларны әйләндерә — ве́тер кру́жит сухи́е ли́стья
9) води́ть, поводи́тьавыл урамы буйлап әйләндерү — поводи́ть по у́лицам дере́вни
10) городи́ть, огора́живать/огороди́ть, обноси́ть/обнести́, окружа́ть/окружи́ть (изгородью, каменной стеной)•- әйләндереп тору -
4 сару
I перех.1) обступа́ть/обступи́ть, окружа́ть/окружи́ть, оку́тывать/оку́тать || окруже́ниеагач ботагын кырмыска сарган — ве́тку де́рева оку́тали муравьи́
2) облепля́ть/облепи́ть ( о пчёлах и подобных им насекомых)агачка сарган күчне тубалга җыю — собра́ть рой, облепи́вший де́рево, в кузово́к
3) покрыва́ть/покры́ть, обраста́ть/обрасти́ ( чем)см. тж. каплаубу алмагачны язын чәчәк, көзен алма сара — весно́й э́ту я́блоню покрыва́ют цветы́, о́сенью - я́блоки
черегән агачны мүк сара — гнило́е де́рево обраста́ет мхо́м
кар сарган җир — засне́женная земля́
юлчыларның өсләрен бәс сарган — оде́жда пу́тников заиндеве́ла
буранда ышык тыкрыкларны көрт сара — во вре́мя мете́ли глухи́е закоу́лки зано́сятся сугро́бами
5) мота́ть, нама́тывать/намота́ть || нама́тывание, намо́ткаҗепне йомгактан (әвернәдән) киләпкә сару — нама́тывать пря́жу с клубка́ (мотови́ло) в мото́к
элек карчыклар башларына тастар сарганнар — в старину́ же́нщины нама́тывали на го́лову таста́р ( белый льняной платок)
6) обвива́ть/обви́ть; оку́тывать/оку́тать ( дымом)пәрәвез сарган агач — де́рево, обви́тое паути́ной
7) перен. охва́тывать/охвати́тьмине сагыш сарды — меня́ охвати́ла тоска́
8) перен. озаря́ть/озари́тьII сущ.яктылык сарды — озари́ло све́том
1) желчь2) изжо́га•- сару кайнату
- сару кайнау
- сару суы -
5 ераклап
диал.; нареч.1) и́здали, не подходя́ бли́зкоераклап әйләндереп алу — окружи́ть и́здали
2) перен.; см. ерактан 2) -
6 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
7 ерактан
нареч.1) издалека́, и́здали, за версту́ (слышать, видеть, узнать)ерактан күренеп тору — вида́ть и́здали; мая́чить
ерактан күреп алу — уви́деть издалека́; зави́деть
ерактан чакырып китерү — вы́звать издалека́
ерактан йодрык күрсәтү — угрожа́ть и́здали
ерактан читтән торып карап тору — смотре́ть и́здали, со стороны́
2) дистанцио́нно || дистанцио́нныйерактан идарә итү — дистанцио́нное управле́ние
3) перен. издалека́, намёком, намёками; обиняко́мсүзне ерактан башлау — нача́ть разгово́р издалека́
•- ерактан начар күрү
- ерактан начар күрүче
- ерактан яхшы күрүче••ерактан алу — брать издалека́ ( о винтовке)
ерактан күрүчәнлек — дальнови́дность
ерактан күрүче — дальнови́дный
ерактан суктыру — прост. говори́ть с то́нким намёком
ерактан уйлап — глубоко́, всесторо́нне обду́мав
- ерактанрак күрүерактан уратып (ерактан әйләндереп) — око́льным путём, с то́нким намёком
- ерактан торып -
8 каплау
перех.1) крыть, покрыва́ть/покры́ть || покры́тиеөй түбәсен шифер белән каплау — крыть кры́шу до́ма ши́фером
2) крыть, покрыва́ть/покры́ть; облицо́вывать/облицева́ть || покры́тие, облицо́вывание, облицо́вкасандыкны калай белән каплау — покры́ть сунду́к желе́зом
стеналарны мәрмәр белән каплау — облицева́ть сте́ны мра́мором
3) крыть, покрыва́ть/покры́ть, накла́дывать/наложи́ть (слой чего-л.) || покры́тие, накла́дываниечүлмәкне глазурь белән каплау — наложи́ть глазу́рь на горшо́к
картинаны лак белән каплау — покры́ть карти́ну ла́ком
4) покрыва́ть/покры́ть, накрыва́ть/накры́ть, укрыва́ть/укры́ть, прикрыва́ть/прикры́ть, закрыва́ть/закры́ть || покры́тие, накры́тие, укры́тие, прикры́тиеаякларны одеял белән каплау — накры́ть но́ги одея́лом
китапларга газета каплау — закры́ть кни́ги газе́той
чәчне яулык белән каплау — прикры́ть во́лосы платко́м
чиләкне капкач белән каплау — закры́ть ведро́ кры́шкой
5) покрыва́ть/покры́ть, оку́тывать/оку́тать, завола́кивать/заволо́чь || покры́тиеболытлар күк йөзен каплады — ту́чи заволокли́ не́бо
бөтен нәрсәне томан каплады — всё оку́тано тума́ном
күзне яшь каплады — глаза́ заволокли́ слёзы
6) крыть, покрыва́ть/покры́ть, устила́ть/устла́ть, усе́ивать/усе́ять (чем-л.) || покры́тие, усти́лкабакчаны сары яфраклар каплаган — сад усе́ян жёлтыми ли́стьями
өй түбәсен чык каплаган — кры́ша до́ма покры́та росо́й
җир өстен ап-ак кар каплаган — пове́рхность земли́ у́стлана бе́лым-пребе́лым сне́гом
битен сакал каплаган — лицо́ покры́то бородо́й
7) покрыва́ть/покры́ть, выступа́ть/вы́ступить, появля́ться/появи́ться (на лице, щеках) || покры́тие, появле́ниемаңгайны тирән җыерчыклар каплаган — на лбу его́ появи́лись глубо́кие морщи́ны
тәнне каз тәне каплады — на те́ле вы́ступила гуси́ная ко́жа
8) закрыва́ть/закры́ть, загора́живать/загороди́ть, загражда́ть/загради́ть, прегражда́ть/прегради́ть || закры́тие, загора́живание, загражде́ние, прегражде́ниеюлны каплау — закры́ть доро́гу
урамның ике башын да каплау — загороди́ть о́ба конца́ у́лицы
9) закрыва́ть/закры́ть, заслоня́ть/заслони́ть, загора́живать/загороди́ть (чем-л. от кого, чего-л.) || закры́тие, засло́н, загора́живаниеана баласын гәүдәсе белән каплады — мать закры́ла ребёнка свои́м те́лом
баш белән утны каплау — заслони́ть голово́й свет
битне куллар белән каплау — закры́ть лицо́ рука́ми
10) закрыва́ть/закры́ть, занаве́шивать/занаве́сить, заве́шивать/заве́сить (чем-л.) || закры́тие, занаве́шиваниеишекне одеял белән каплау — закры́ть дверь одея́лом
лампаны газета белән каплау — заве́сить ла́мпу газе́той
тәрәзәне пәрдә белән каплау — занаве́сить што́рой окно́
11) покрыва́ть/покры́ть, глуши́ть, заглуши́ть ( о звуках)сөйләүченең сүзләрен көлү каплады — смех покры́л слова́ расска́зчика
давыл бөтен тавышларны каплады — бу́ря заглуши́ла все зву́ки
12) завола́кивать/заволо́чь, обвола́кивать/обволо́чь ( о тучах)13) перен. покрыва́ть/покры́ть, гаси́ть, погаси́ть, возмеща́ть/возмести́ть, компенси́ровать, восполня́ть/воспо́лнить, искупа́ть/искупи́ть || покры́тие, возмеще́ние, компенса́ция, искупле́ниеюл расходларын каплау — возмести́ть доро́жные расхо́ды
җитмәүчелекне каплау — погаси́ть недоста́чу
бурычларны каплау — покры́ть долги́
югалтуларны каплау — компенси́ровать поте́ри
14) перен. покрыва́ть/покры́ть, скрыва́ть/скры́ть, укрыва́ть/укры́ть (что-л., кого-л.); прикрыва́ть/прикры́ть || покры́тие, скры́тие, укры́тиеҗинаятьне каплау — покры́ть преступле́ние
кимчелекләрне каплау — скрыва́ть недоста́тки
кемнеңдер ялганын каплау — прикры́ть (чей-л.)обма́н
15) перен. охва́тывать/охвати́ть, захва́тывать/захвати́ть, распространя́ться/распространи́ться (на кого-л., что-л.) || охва́тывание, захва́тывание, захва́т, распростране́ниеут бөтен бинаны каплады — ого́нь распространи́лся на всё зда́ние
илне кризис куркынычы каплады — страну́ охвати́л страх кри́зиса
16) перен. покрыва́ть/покры́ть, охва́тывать/охвати́ть, оку́тывать/оку́тать, заполня́ть/запо́лнить (о заре, мраке, темноте и т. п.)тирә-юньне караңгылык каплады — темнота́ оку́тала окре́стность
өйне кайгы каплады — го́ре запо́лнило дом
17) воен. прикрыва́ть/прикры́ть, ста́вить/поста́вить засло́н || прикры́тие, засло́нкаплау группасы — гру́ппа прикры́тия
пехота һөҗүмен артиллерия уты белән каплау — прикры́ть артиллери́йским огнём наступле́ние пехо́ты
18)а) перевёртывать/переверну́ть, опроки́дывать/опроки́нуть, поста́вить вверх дном || перевёртывание, опроки́дываниекисмәкләрне әйләндереп каплау — бо́чки поста́вить вверх дном
чынаякны тәлинкәгә каплау — опроки́нуть ча́шку на блю́дце
б) перен. опроки́дывать/опроки́нуть, выпива́ть/вы́пить, вылива́ть/вы́лить ( содержимое посуды) || опроки́дываниеәйтерсең, өстемә бер чиләк салкын су капладылар — как бу́дто на меня́ вы́лили ведро́ холо́дной воды́
19) закрыва́ть/закры́ть, зажима́ть/зажа́ть, затыка́ть/заткну́ть || закры́тие, зажа́тиесм. тж. томалауколакларны каплау — заткну́ть у́ши
авызны каплап иснәү — зева́ть, закры́в (прикры́в) рот
20) крыть, покры́ть ( в карточных играх)туз белән каплау — крыть тузо́м
•- каплап китү
- каплап кую
- каплап сөрү••каплап калдыру — замя́ть (дело, недостатки)
каплап калу — скрыва́ть/скрыть, укрыва́ть/укры́ть, прикрыва́ть/прикры́ть
-
9 селкү
в разн. знач.1) встря́хиваться/встряхну́ть, вытря́хивать/вы́тряхнуть, отря́хивать/отряхну́ть || встря́хивание, вытря́хивание, отря́хиваниесм. тж. кагуҗәймәне селкү — встряхну́ть простыню́
капчыкны әйләндереп селкү — вы́трясти мешо́к вы́вернув наизна́нку
2) трясти́/тряхну́ть; кача́ть/качну́ть ( чем)баш селкү — трясти́ (кача́ть) голово́й
күрешкәндә кулын тотып селкү — здоро́ваясь, потрясти́ ру́ку
3) маха́ть/махну́ть ( чем)канат селкү — махну́ть крыло́м
яулык селкү — маха́ть платко́м
эт койрыгын селки — соба́ка виля́ет хвосто́м
4) разг.; см. селкетүселкеп уяту — разбуди́ть, встряхну́в
•- селкеп тору
- селкеп төшерү
См. также в других словарях:
ихата — Йортны, корылмаларны әйләндереп алган киртә, читән яки койма 2. Киртә, койма яки читән белән әйләндереп алынган урын; ишегалды. ИХАТА ИТҮ (КЫЛУ) – 1. Ишегалдын киртәләп корылма белән әйләндереп алу 2. Чолгап алу, ихата хасил итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләндерү — 1. Нәр. б. үз күчәре тирәсендә хәрәкәткә китерү. Кемне яки нәрсәне төрле яки бору, боргалау 2. Кемне яки нәрсәне бер яктан икенче якка бору, башка якка каратып кую. Нәр. б. астын өскә каратып кую, астын өскә чыгару, түнтәрү 3. Әйбернең сул ягын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чолгавыч — иск. Кайбер аяк киемнәре (мәс. итек) эченнән аякка урау өчен тукыма кисәге аяк чуы. II. ЧОЛГАУ – ф. 1. Берәр нәрсә (чүпрәк, тукыма һ. б. белән урау, чорнау, төрү 2. Берәр кеше яки нәрсә тирәсенә килеп туплану, аны әйләндереп алу 3. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чу — иск. Кайбер аяк киемнәре (мәс. итек) эченнән аякка урау өчен тукыма кисәге аяк чуы. II. ЧОЛГАУ – ф. 1. Берәр нәрсә (чүпрәк, тукыма һ. б. белән урау, чорнау, төрү 2. Берәр кеше яки нәрсә тирәсенә килеп туплану, аны әйләндереп алу 3. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
камау — 1. Уратып, әйләндереп алу; һәр яктан биләү 2. Чыгарга, чигенергә мөмкинлек калдырмый уратып алу, боҗрага алу 3. диал. Кадерләү, кадер хөрмәт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сару — I. 1. Җепне: киләп ясау өчен киләп агачына чорнау, урау. Гомумән, кая да булса чорнау, урау (җепне, тасманы һ. б. ш.). Пәрәвез җебен таратып беркетү (үрмәкүч тур.) 2. Берәр җиргә җыелып урнашу, туплану (корт күче тур.) күч. Урап чолгап,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урату — 1. Урау (1 5) 2. Урап, чолгап алу, берәр кеше яки нәрсә тирәсендә күпләп җыелу, туплану 3. к. Урау (4,5) 4. Нәрсәнең дә булса тирәсенә берәр нәрсә тору; тирәләп, әйләндереп алу бакчаны койма белән урату 5. рәв. УРАТЫП – Әйләнеп, әйләнеч юл белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ут — I. 1. Яна торган әйберне чорнап алган кызу газлар; ялкын 2. Яктырткыч приборлардан таралган яктылык. Кабызылган, яндырылган яктырткыч приборлар тур. 3. күч. Күзләрдәге ялтырау (гадәттә кешенең эчке халәтен белдерә) ут кабынды кинәт күзләренә 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чормау — 1. Җепне һ. б. ш. нәрсәгә дә булса урау. Берәр нәрсәгә урау (тукыма, чүпрәк кисәген һ. б. ш.) 2. Төрү. Төреп ясау, төреп әзерләү тәмәке чорнау 3. Берәр кеше яки нәрсә тирәсендә булу, әйләндереп алу 4. Һәр яктан каплау, каплап алу 5. күч. Кайда да … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чорнау — 1. Җепне һ. б. ш. нәрсәгә дә булса урау. Берәр нәрсәгә урау (тукыма, чүпрәк кисәген һ. б. ш.) 2. Төрү. Төреп ясау, төреп әзерләү тәмәке чорнау 3. Берәр кеше яки нәрсә тирәсендә булу, әйләндереп алу 4. Һәр яктан каплау, каплап алу 5. күч. Кайда да … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буралау — 1. Бура кую, бура белән әйләндереп алу коены һ. б. ш. 2. Эчендә буралар (1,2) ясау (келәтнең һ. б.) 3. Бурау (I) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
